Spektrum autyzmu i ADHD często występują razem. Co ciekawe, z badań wynika, że osoby w spektrum autyzmu znacznie częściej mają też ADHD – dotyczy to nawet 80% z nich (m. in. Rau i in., 2020). W drugą stronę, czyli u osób z ADHD, spektrum autyzmu pojawia się rzadziej.
Termin „AuDHD” nie jest oficjalnym określeniem, ale jest często używany w społeczności osób neuroatypowych. Odnosi się do osób, które jednocześnie są autystyczne i mają ADHD.
Może wydawać się, że spektrum autyzmu i ADHD w jakiś sposób się wykluczają. Cechy tych neurotypów są w pewnym sensie przeciwstawne: ze spektrum autyzmu często wiąże się duża potrzeba rutyny, spędzania czasu w samotności (w celu „naładowania baterii społecznych”); z drugiej strony, ADHD motywuje do poszukiwania nowości czy częstego wychodzenia z domu. Osoby w spektrum autyzmu mogą dążyć do dobrej organizacji; osoby z ADHD może to nużyć. Rzeczywiście, życie AuDHD-owców to często balansowanie między skrajnymi potrzebami i wyzwaniami.
Warto jednak zauważyć, że funkcjonowanie z obiema tymi neurotypami może przynosić korzyści. Przykładowo, ADHD-owe dążenie do kontaktu z ludźmi często pomaga nawiązywać nowe znajomości osobie, która ze względu na spektrum autyzmu mogłaby mieć trudność z inicjowaniem interakcji. Z kolei „autystyczna część umysłu” często poskramia impulsywność wynikającą z ADHD.
Co ważne, spektrum autyzmu i ADHD mają wiele cech wspólnych, m. in.:
- problemy z regulacją emocji,
- trudności w relacjach społecznych i komunikacji (w spektrum autyzmu częstym wyzwaniem jest nawiązanie znajomości, z kolei osoby z ADHD nierzadko mają problemy ze skupieniem się na słowach rozmówcy lub przerywają wypowiedzi innych),
- dysfunkcję wykonawczą (tzn. kłopot z planowaniem, rozpoczynaniem, kończeniem zadań),
- intensywną potrzebę nauki,
- umiejętność bardzo mocnego koncentrowania się na czymś, co interesuje daną osobę (tzw. hiperfokus)…
Wiele osób z AuDHD musi mierzyć się z trudnościami takimi jak lęk czy depresja.
Badania pokazują, że u dorosłych z AuDHD objawy lękowe występują prawie u połowy (47,7%), a objawy depresyjne – u ponad połowy (54,1%). Dla porównania, wśród dorosłych neurotypowych te wartości wynoszą odpowiednio 15,7% i 17,3% (Lever i Geurts, 2016).
Jeśli spojrzymy konkretnie na depresję, to doświadcza jej zdecydowanie więcej osób z AuDHD – aż 38%, w porównaniu do 20,5% wśród samych osób autystycznych i tylko 6,3% wśród neurotypowych nastolatków (Accardo i in., 2022).
Literatura naukowa i samorzecznicza, a także doświadczenia psychoterapeutów pozwalają podejrzewać, że również zaburzenia odżywiania, zaburzenia osobowości czy złożony zespół pourazowego (cPTSD) są powszechniejsze wśród osób z AuDHD, niż wśród ogółu populacji. Jednak mimo wszystko, badań uwzględniających jednocześnie spektrum autyzmu i ADHD jest wciąż zbyt mało.
Osoby z AuDHD powinny otrzymywać adekwatne wsparcie. Oto przykładowe formy pomocy:
- Psychoterapia – często bardziej dotyczy wtórnych trudności osoby z AuDHD (np. zaburzeń lękowych, depresji, cPTSD, problemów z samooceną), niż samego spektrum autyzmu czy ADHD. Czasami psychoterapia nie jest konieczna: wystarczająca może okazać się psychoedukacja, czyli zdobycie wiedzy na temat AuDHD oraz sposobów radzenia sobie z objawami, co może znacząco poprawić jakość życia.
Bardzo ważne jest, aby psychoterapeuta/psycholog szanował podmiotowość zgłaszającej się do niego osoby, a także posiadał aktualną wiedzę na temat neuroatypowości. Jeśli specjalist(k)a twierdzi, że spektrum autyzmu i/lub ADHD da się „wyleczyć”, jest to poważny sygnał ostrzegawczy.
- Farmakoterapia – często ma znaczenie w przypadku ADHD, a także zaburzeń współwystępujących. Ważne jest zapisanie się do psychiatry obeznanego w temacie neuroatypowości, ponieważ osoby z AuDHD mogą reagować na leki inaczej niż osoby neurotypowe.
- Grupy wsparcia – to regularne spotkania osób, które mierzą się z podobnymi wyzwaniami; mogą odbywać się na żywo lub online. Grupy wsparcia są najczęściej prowadzone przez psychologów lub psychoterapeutów. To bezpieczna przestrzeń, w której można być sobą i poczuć się zrozumianym bez potrzeby tłumaczenia się ze swojej inności.
- Orzeczenie o niepełnosprawności – sama diagnoza ADHD zazwyczaj nie jest wystarczająca do uzyskania orzeczenia. Szanse na jego przyznanie zwiększają się, jeśli u osoby występuje także spektrum autyzmu i/lub zaburzenia wtórne, np. depresja czy zaburzenia lękowe.
Jeżeli jesteś zainteresowan_ procesem uzyskiwania orzeczenia o niepełnosprawności oraz korzyści, jakie z niego wynikają, zapraszamy do kontaktu z Agatą, pracowniczką socjalną, członkinią naszej Fundacji. W każdą środę w godzinach 18:00-19:00 odbywa się dyżur socjalny. Więcej informacji tutaj: https://fundacja-adhd.pl/potrzebuje-wsparcia/jestem-w-trudnej-sytuacji-zyciowej/#:~:text=Jak%20skorzysta%C4%87%20z%20powy%C5%BCszych%20form%20pomocy?%20Wszelkie,informacyjn%C4%85%20i%20poradnictwa%2C%20jak%20przezwyci%C4%99%C5%BCy%C4%87%20sytuacj%C4%99%20kryzysow%C4%85.
Możesz także opisać swój problem i wysłać go na adres: op@fundacja-adhd.pl
Osoby z AuDHD także mogą aktywnie wpływać na poprawę swojego samopoczucia i jakości życia. Ogromne znaczenie ma znalezienie ludzi, którzy myślą i czują podobnie – zarówno na żywo, jak i w internecie. Rozmowy z innymi osobami neuroatypowymi potrafią dać poczucie zrozumienia i ulgi, które bywa naprawdę wyzwalające.
Inną formą samopomocy jest edukowanie się na temat AuDHD z rzetelnych źródeł. Jednym z nich jest profil Psycholog na spektrum/Psychologist on Spectrum, prowadzony przez AuDHD-ową psycholożkę Anitę Wojtkiewicz, a także jej książka „Cykle. O życiu w spektrum autyzmu i ADHD”.
Każda osoba z AuDHD jest inna: różni się od innych doświadczeniami, stanem zdrowia, sytuacją życiową czy rodzinną. Nie wszyscy potrzebują farmakoterapii czy psychoterapii, to bardzo indywidualna kwestia. Tym, co może okazać się szczególnie ważne, jest diagnoza. Dzięki niej łatwiej zrozumieć siebie, spojrzeć na swoje potrzeby z większym współczuciem i wprowadzić zmiany, które poprawią codzienne funkcjonowanie.
W Fundacji ADHD przeprowadzamy procesy diagnostyczne zarówno w kierunku ADHD, jak i spektrum autyzmu: